Over drie weken krijg ik mijn diploma van de opleiding coachen in de transitionele ruimte. Daarin stonden een aantal begrippen centraal, zoals het wisselen van perspectief, je onderdompelen in de geschiedenis van herkomst, het verschil tussen een wij- en een ik-cultuur. Tijdens de opleiding hebben we veel gesproken over onze familieverhalen, wijsheden en rituelen en over eten. Wat zijn de traditionele gerechten die je weer helemaal terugbrengen, die bij je horen en waardoor je je gesterkt voelt? Daarom was van de leukste momenten van de opleiding toen we met elkaar gingen eten en  iedereen een gerecht gemaakt had dat een bijzondere betekenis had voor hem of haar. Zo kwam een van mijn medestudenten met nasi met zuurkool en een mooi verhaal erbij. Behalve dat ik het enorm lekker vond is het voor mij een prachtige metafoor voor wie ik zelf ben. Aan de ene kant ben ik de kleindochter van een Friese grootmoeder en opgegroeid in Rotterdam en aan de andere kant zijn er al die verhalen, geuren en smaken van mijn Indische oma die vaak op ons kwam passen. Mijn ene overgrootvader verdween voor een aantal weken zodra de opera in de stad was en de vader van mijn vader vertrok naar Indië omdat zijn vrije geest het niet redde in het benauwde vooroorlogse Nederland. Mijn eerste gemeente als dominee, vers van de universiteit, was in de kop van Noord Holland, midden tussen de koolvelden, waarvan de oogst rechtstreeks naar de zuurkoolfabriek ging. Van mijn moeder mocht ik nooit zeggen dat ik Indisch bloed heb, oma was helemaal niet Indisch. Tijdens de oorlog had ze alleen maar de papieren zo vervalst om met haar kinderen buiten het jappenkamp te kunnen blijven. Ik ben van de tweede generatie na de migratie naar Nederland en merk dat ook mijn neven met hun Indische erfenis bezig zijn, het maakt deel uit van wie we zijn.

Bij de voorlaatste les deden we een geografische verplaatsingsoefening. We gingen met de groep naar buiten, het Vondelpark in. Op een leeg grasveldje bepaalden we eerst waar noord, zuid, west en oost liggen. Daarna ging iedereen staan op de plek waar je geboren bent met je ogen dicht. Dat was al een bijzondere ervaring, om zo contact te maken met je geboortegrond en terug te halen hoe deze plek was, wat je ruikt,  wat je ziet, wie er  aan je wieg stonden, en wie je heeft vastgehouden. Daarna was de vraag om je te verplaatsen naar de eerste plek waar je naartoe verhuisd bent. Voor mij was dat van Tilburg naar Rotterdam. De vragen die bij deze plek hoorden waren onder andere: Wie weet hoe jij je voelde bij deze verplaatsing? Bij wie kon je om hulp vragen? Wie of wat heeft je geholpen om je te hernemen? Wat heeft deze plek je gebracht en wat heb je verloren? Wat voel je nu in je lijf en waar voel je iets in je lichaam? Hoe sta je nu? Sta je stevig of wankel? En het wonderlijke was dat ik van een wiebelend kind veranderde in een stijve stok. Ik weet nog goed hoe scherp de overgang was van eindeloos spelen en op sleeptouw genomen worden door de oudere kinderen in de buurt, naar gepest worden om je zachte g. Zo hebben we nog wat verplaatsingen gedaan tot we op de plek stonden van nu, na de transitie van je vorige beroep naar dat van coach. Ik voelde me vrij om te bewegen en in evenwicht. Bij de nabespreking van de oefening benoemde iedereen voor zichzelf wat voor soort coach je bent. Ik ben een wiebelcoach was mijn ontdekking en het woord voelde vertrouwd en tegelijkertijd ook vreemd toen ik het uitsprak. Wat is een wiebelcoach eigenlijk?

Thuis in mijn werkkamer realiseerde ik me dat een Indische kerneigenschap speelsheid is. Het zoeken naar vrije ruimte voor creativiteit, waar je niet te veel last hebt van voorschriften en regels, hoewel dit ook als chaotisch kan overkomen. Toen viel het ‘wiebel coachen’ beter op zijn plek. Mijn speelsheid en het voelend weten van de coach mogen nu samen gaan met de bezieling en ordening door verhalen als dominee. Het is net als in een mobiel waarbij alle onderdelen elkaar in evenwicht houden en daardoor kunnen meebewegen op de luchtstroom. Als symbool voor mijn coaching heb ik niet voor niets gekozen voor een mobiel, een decoratief voorwerp dat door lucht of trilling wordt bewogen, die in balans is als alles op zijn plek hangt. Ik ben een bezielend coach en spelende dominee of wel nasi met zuurkool. Ik geloof in wijsheid door verhalen en bied mensen verhalend coachen aan.

Preek over Susanna (Daniel 13) naar aanleiding van het schilderij op de Late Rembrandt tentoonstelling.

Zusters en broeders,

Waar denkt u aan wanneer ik mijn overdenking zou beginnen met ‘Er was eens lang geleden een man die woonde in een land hier ver vandaan en hij had een prachtige jonge vrouw… ’? Denk u dan dat ik een sprookje ga vertellen? Dus dan kent u ook het einde al: en ze leefden nog lang en gelukkig. Amen.

Vanmorgen wil ik met u nadenken over het verhaal van Susanna. Dat begint met: ‘Lang geleden woonde er in Babel een man die Jojakim heette. Zijn vrouw was Susanna, zij was buitengewoon mooi en vroom…’.

Dit zogenaamde apocriefe verhaal staat in katholieke bijbels als hoofdstuk dertien van het boek Daniel. De verhalen over de profeet Daniel spelen zich af aan het hof van Babylonië, en beschrijven de competitie en intriges tussen de joodse balling Daniel en de lokale adviseurs van de koning, magiërs en andere hovelingen. Daniels vaste geloof een zijn trouw aan Gods wetten zijn maken hem tot een grote figuur in zijn joodse gemeenschap.

Daniel 13 zit vol met treffende beschrijvingen. Je ziet voor je hoe die twee ouderlingen elkaar tegen komen terwijl ze door de tuin sluipen om Susanna te bespieden. Twee graag geziene figuren aan het hof die opeens in vieze mannetjes veranderen omdat ze bevangen zijn door het verlangen naar seks met Susanna. Tot nu toe is het een verhaal van alle tijden. Ook het thema van een vrouw die vals beschuldigd wordt en uiteindelijk kuis blijkt te zijn komt veel voor in volksverhalen. Shakespeare gebruikte het thema in Othello en een moderne variant is de film Sweeny Todd. Wat maakt Susanna nou zo bijzonder dat ze in de bijbel terecht gekomen is?

Zoals ik al vertelde werd ik getroffen door de manier waarop Rembrandt Susanna heeft afgebeeld. Algemeen wordt aangenomen dat dit Hendrickje is, zijn huisvrouw met wie hij samen woonde, als weduwnaar. De uitdrukking op haar gezicht is zo intrigerend, de weldaad van het koele water aan haar benen, maar er is meer aan de hand. In het jaar waarin dit geschilderd werd, is Hendrickje door de kerkenraad uit de kerk gezet, wegens ‘hoererij’, het ongetrouwd samenleven met een man. Van wie zij korte tijd later nota bene ook nog een kind kreeg, een dochter, Cornelia. Rembrandt heeft met dit schilderij een statement willen maken: het beeld is ontleend aan het verhaal van Susanna. Je ziet op het schilderij dat de vrouw een kostbare, goud-bestikte mantel afgedaan heeft, en op de oever gelegd. Zij is dus meer dan een dame in nachthemd of zoiets, zoals de argeloze toeschouwer zou kunnen denken. Hendrickje gaat baden in het koele water, en schudt die hele kerkenraad van zich af en wordt door de natuur liefdevol omarmd.

We zien Susanna op een moment dat zij zich onbespied waant, zij kijkt ons niet aan, ze heeft haar hemd opgetrokken zodat het niet nat wordt. Voor een schilderij uit die tijd heeft Rembrandt een gewaagd plaatje geschilderd. Er is veel been te zien en hij geeft haar een sensuele uitstraling. Of we deze afbeelding ook een erotische, lustopwekkende schildering vinden is een beslissing van de kijker. Rembrandt maakt ons tot voyeur, wij zien een vrouw op een heel kwetsbaar en naakt moment en dat roept een oordeel bij ons op. We raken betrokken bij Susanna en zij dwingt ons om een rol te spelen in het verhaal. Voor mensen die de bijbelverhalen goed kennen kunnen er allerlei beelden boven komen. Bathseba die een bad neemt en door koning David verleid wordt. Susanna als een vrouwelijke Jozef bij Potifar aan het Egyptische hof. En het NT verhaal van Johannes over de farizeeërs die een overspelige vrouw bij Jezus brengen in de hoop dat hij haar veroordeeld. Mensen matigen zich niet alleen een oordeel aan ze willen ook straffen, het recht in eigen hand nemen. De wet van Mozes, geeft aan wat er moet gebeuren met een overspelige vrouw, zij brengt het evenwicht van de gemeenschap in gevaar daarom staat er de doodstraf op. In tegenstelling tot Daniel die ingrijpt voor het oordeel over Susanna voltrokken wordt blijft Jezus zwijgen, Hij tekent in het zand. Wanneer Hij uiteindelijk iets zegt haalt hij meteen de angel eruit: wie zonder zonde is werpt maar de eerste steen. Het is niet aan ons om te snel een oordeel te vellen. Alsof wij het recht in eigen hand kunnen nemen. Elke gebeurtenis kent verschillende kanten, we moeten ons eerst bewust zijn met welke ogen bij ernaar kijken voordat we een oordeel mogen vellen.

Daarom nogmaals de vraag waarom wordt Susanna bij name genoemd in de bijbel? Ondanks het sprookjesachtige begin is het verhaal van Susanna bedoeld als een preek. Het hele verhaal dient als een uitleg van vers 5: ‘voor hen gold wat de Heer gezegd heeft: De goddeloosheid is in Babel begonnen bij de oudsten die rechters waren en slechts deden alsof ze het volk bestuurden’. Geleerden hebben lang gepuzzeld waar dit citaat vandaan komt, want zoals het hier staat is het nergens te vinden in het OT. Deze zinsnede is een omkering van de profetie van Jesaja.

‘Want uit Sion komt de wet en uit Jeruzalem het Woord van de Heer.’

Het is een prachtig toekomstbeeld dat daar door de profeet geschetst wordt: ‘Op het einde der dagen zal het gebeuren, dat de berg van het huis van de Heer gevestigd zal zijn als de hoogste der bergen…en alle volken stromen naar Hem toe… en Hij zal recht doen onder de volkeren… en oorlog leren ze niet meer’. Een mooier ‘en ze leefden lang en gelukkig’ bestaat er niet.
Ten tijde van Jesaja bestonden er ook zulke voorspellingen over Babylon, dat alle volkeren daarheen zullen stromen om de god Bel te aanbidden.
In joodse verhalen wordt Babylon wel vaker neergezet als de tegenkant van Sion en Jeruzalem. In plaats een bron van levenslessen over vrede en rechtvaardigheid is het een stad waar afgoderij, tovenarij, zonde en rechteloosheid overheerst.

Vanaf de berg Sion zal God oordelen over de volkeren. Hij zal oordelen over de integriteit van de individuele gelovige. Omdat alle mensen Gods wegen gaan bewandelen zal oorlog niet meer nodig zijn. Het centrum van deze nieuwe rechtvaardige wereld is Jeruzalem. Je zou het kunnen vergelijken met het Vredestribunaal in Den Haag. Sion en Jeruzalem als het centrum van rechtspraak en rechtvaardigheid.
Het scherpe contrast met het verhaal van Susanna is dat het hier niet gaat om vreemde overheersers die het recht misbruiken. Het gaat fout met gerespecteerde vrome joden. Er is in Babel een Joodse elite ontstaan die zich niet meer aan de wetten van Mozes houden maar hun eigen interpretatie voorrang geven. Waarbij onschuldigen schuldig gemaakt kunnen worden zonder dat zij zich kunnen verweren.

Wat ziet het er somber uit voor Susanna in de tuin van Jojakim. Ze weet dat ze klem zit en tussen twee kwaden zal moeten kiezen. Of toegeven aan de mannen en daarmee overspel plegen, wat een dodelijke zonde is. Of zich vals laten beschuldigen en daarvoor gestraft worden. Ze kiest ervoor om naar haar geweten te luisteren en haar geloof geeft haar daarbij kracht. Ook tijdens de vernederingen van de rechtszaak blijft ze vertrouwen op God. Pas wanneer ze ter dood veroordeeld wordt schreeuwt ze het uit en God verhoorde haar gebed.

Ergens tussen al die mensen die Susanna aan staan te gapen staat Daniel. Een jonge man die ook kijkt, die zijn mening wel gevormd zal hebben. Hij gaat pas iets gaat doen wanneer God hem een por geeft. De Heilige Geest werd wakker in hem en laat hem op de wijze van Salomo tot een oordeel komen. Pas wanneer de oudsten ieder een ander verhaal blijken te vertellen wordt duidelijk hoe vaak ze al onschuldigen hebben beschuldigd om aan hun trekken te komen. Uiteindelijk wordt over hen de straf voltrokken die zij voor Susanna bedoeld hadden.

Lang geleden leefde er een vrouw in Babel die lastig gevallen werd door twee oudsten terwijl zij zich onbespied waande in haar eigen tuin, haar paradijs. Een paar honderd jaar geleden leefde er een vrouw samen met een weduwnaar en kreeg een kind van hem. Hij schilderde haar op een manier die alle kritiek van de kerkenraadsleden de mond snoerde. Ook nu nog houdt Susanna ons een spiegel voor. Wij kijken en denken en vinden er iets van. Wij spelen een rol in het verhaal van God. Welke paden willen wij daarin bewandelen. Kennen wij zelfonderzoek? Schorten wij ons oordeel op?

Wie zijn wij Dopers uit de regio? Wij geloven dat wij als gemeentes samenkomen omdat wij ook een por gekregen hebben van God. In ons kan ook de Heilige Geest wakker gemaakt worden net als bij Daniel. De Geest zorgt ervoor dat wij ook nu nog in onze tijd de wegen en paden van God leren kennen. De helper die Jezus ons beloofd heeft, is de Geest die ons inspireert om goed te kijken en verantwoordelijkheid te nemen voor wat we zien en wat we daar mee doen. Als een eigentijdse Daniel worden we geïnspireerd om het gesprek aan te gaan met onze omgeving. Om niet als een voyeur van een afstandje de boel te bekijken maar om aanwezig te zijn. Laten wij onze rol in deze wereld accepteren en onze verantwoordelijkheid nemen om de ander die op onze weg komt liefdevol te bejegenen. Ooit leven wij nog lang en in vrede met elkaar.
Amen.

Gezocht

Voor het afstudeerproject van mijn opleiding Coachen in de transitionele ruimte bij de stichting Beschermjassen zoek ik nog wat mensen die een coaching traject (4 tot 6 sessies) bij mij aan willen gaan in de periode tussen mei-oktober 2015.

De eerste vijf nieuwe cliënten bied ik een korting van 15% op het hele traject.

Vertel me je verhaal…..

Welke keuzes heb jij gemaakt? Wat heeft je geraakt en veranderd? Hoe reageer je op omstandigheden? Ik ben benieuwd naar jouw verhaal.

De kracht van een verhaal is dat het steeds opnieuw verteld kan worden met nieuwe elementen erin die op dat moment belangrijk zijn. Een verhaal is geen dichtgetimmerde waarheid, het kleurt mee met de werkelijkheid die steeds verandert. Dat geeft verhalen een bijzondere kracht. Wanneer je echter ontregelt raakt doordat je steeds tegen dingen aanloopt in je privéleven of uit onvrede in je werk, gaat het vertellen haperen. Er vallen gaten en er kunnen hele stukken (on)bewust weggelaten worden.

VerhalenderWijs is mijn praktijk voor verhalend en bezielend coachen. Ik heb mijn praktijk zo genoemd omdat ik graag luister naar mensen en hun levensverhalen. Wanneer je verhaal niet meer verteld wordt of woorden te kort schieten kan ik helpen om op een diepere laag je drijfveren te verkennen en je intuïtieve wijsheid in te leren zetten. 

Met VerhalenderWijs bied ik coaching aan om te reflecteren op wat voor jou belangrijk is en waar je steeds aan voorbij gaat. Vanuit mijn theologische kennis en ervaring herken ik zingevingsvragen zonder dat dat die expliciet uitgesproken hoeven te worden. Bij bedrijven en instellingen staan dergelijke ethische of morele vragen tegenwoordig hoog op de agenda onder de noemer van normatieve professionaliteit.

Rouw & Trouw

De tweede poot onder mijn praktijk is het begeleiden van rituelen en vieringen bij begrafenissen en huwelijken. Mensen plaatsen de dingen die hen overkomen graag in een kader om er betekenis te geven. Mijn ervaring als predikant is dat ook mensen die zichzelf niet meer als kerkelijk beschouwen behoefte hebben aan een ritueel rondom belangrijke levensmomenten. VerhalenderWijs kan daar een bijzondere rol in spelen, in samenwerking met begrafenisondernemers en trouwambtenaren.

Ik sta je graag te woord om nadere uitleg te geven, bel mij (06-27042422) voor een oriënterend gesprek. Voor meer informatie verwijs ik graag naar mijn website VerhalenderWijs. Verder ben ik te vinden op LinkedIn, Facebook of Twitter.